در زمان جنگ جهانی و پس ازورود انگلیسها به ایران و نیزقسمتی از آنان به شمال کشور گویش گیلکی اللخصوص در گویش روستای ولیسه وروستاهای اطراف دستخوش دگرگونی البته اندک گردید در زیر به چند کلمه از زبان انگلیسی که به همان شکل در گویش محلی وجود دارد وهنوزهم تکلم میگردد اشاره میکنم
گویش محلی | انگلیسی | معنی |
دتر | daughter | دختر |
فنیش | finish | تمام کردن |
فنیشد | finished | تمام شدن |
لگ | leg | پا |
هیره | here | اینجا |
کلمات کلیدی:
در زیر به تعدادی از اسامی به گویش محلی میپردازیم
حیوان
(کرک=مرغ)(تله=خروس)(کاتک=مرغ جوان)(کولو=گوساله)(تولم=گوساله ماده جوان)(کلگه=گاونر)(پیچه=گربه)(کلوشکن=مرغ مادر)(کلعگن=پرنده قو)(بیلی=اردک)(شال=شغال)(ملجه=گنجشک)(آبلاکو=لاک پشت)(کلاج=کلاغ)(کشکرت=کلاغ زاغی)(دمبلاسکن=دم جنبانک-پرنده ای به اندازه گنجشک و رنگارنگ)(فیره=جوجه تیغی)
لغات
(می شی=مال من)(تی شی=مال تو)(می ور=پیش من)(تی ور=پیش تو)(بشیم=برویم)(ویریس=بلند شو)(بنیش=بشین)(تشک=هسته)(کولش=کاه)(ولیسکن=وشگون)(دخوس=قائم شو)(بخوس=بخواب)(دشکس=گیرکرد)(دار=درخت)
میوه
(هندونه=هندوانه)(کونوس=ازگیل)(آغوذ=گردو)
حشره
(پیتار=مورچه)(تارتین=عنکبود)(سیفتال=زنبور)
کلمات کلیدی:
در برگذاری مراسم ماه محرم. ولیسه نیز همگام با دیگر مناطق به یک شکل عمل میکند. مراسم سوگواری ماه محرم در مسجد شهدای ولیسه برگذارمیگردد . و در روز سوم شهادت امام. مراسم عزاداری با دیگر روستاه های اطراف و همجوار بصورت گروهی در بقعه ای بنام شاه اولیاء که در ولیسه است انجام میپذیرد
کلمات کلیدی:
در قدیم ولیسه با تعداد اندکی از خانوار شکل گرفته که بتدریج طی مهاجرتها به جمعیت آن افزوده شد و با گذشت سالیان ولیسه کنونی شکل گرفته است
اسامی اصلی خانوارهای قدیمی تاکنون
رضائی اصل ولیسه - سلیمانی ولیسه - پساویده - درفشه - قربانی - حسین نیا - کدیور-کریم پور - عرشی - کامکار -جنابی -حیدری - همتی - برزگر - باذوق - امانی - جربزه -پاکیزگار - کرفستانی - عسکری میباشند
توضیح اینکه = خانواده های فوق در حال حاضر همه با هم نسبت فامیلی دارند
کلمات کلیدی:
http://wikimapia.org/11212018/fa/%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DB%8C-%D9%88%D9%84%D9%8A%D8%B3%D9%87
تذکر=پس از کلیک روی آدرس فوق صبر کنید تا تصویر ماهواره ای ولیسه لود گردد سپس درسمت چپ قسمت بالا روی edit info کلیک کرده تا تصویر بزرگتر شود آنوقت میتوانید تمامی نقاط ولیسه ودیگر روستاه های اطراف را ببینید
کلمات کلیدی:
این صنعت وحرفه همچون کشت برنج ازقدیم نسل به نسل گشته تا کنون هم ادامه دارد مراحل نوغان داری بدین شرح است
در شروع فصل بهار تخم نوغان را از اداره نوغان داری خریداری میکنند تخم نوغان داخل یک جعبه های کوچک ده سانتی به مقدار بیست هزار تخم در یک جعبه تحویل نوغان دار میگردد خانواده های ولیسه ای هرکدام دارای یک باغ بزرگ درخت برگ توت که غذای اصلی کرم ابریشم میباشد دارند
تخم نوغان را داخل پارچه سفید وتمیزی میگذارند و در یک جایی که گرمای نه زیادباشد نگهداری میکنند تا لارو ها از تخم بیرون بیایند ابتدا لاروها به رنگ سیاه و خیلی شبیه مورچه میباشند
لاروها را از پوسته تخم با پر مرغ جدا سازی میکند چون پر مرغ نرم بوده وبه لاروها صدمه نمیرسانند
پس از چند روز لاروها کمی بزرگ شده ومیتوانند از برگهای نرم خرد شده توت استفاده کنند
دو هفته ای طول میکشد تا لاروها شکل کرم را به خود بگیرندونیز میتوانند از برگهای بزرگتر هم استفاده کنند
نام مکانی که کرم ابریشم را نگهداری میکنند به اصطلاح گیلکی" تلنبار" گفته میشود
اصولا تلنبار می بایستی نزدیک ویا داخل باغ برگ توت ساخته شود تا به برگ توت دسترسی داشته باشند
کرم ابریشم خیلی حساس بوده تا آنجا که یک فرد سیگاری نمیتواند در کنار آنان باشد بطوری که بوی سیگار برای کرمها سم کشنده میباشد در زمان فصل نوغان داری همسایگان از پختن غذلهای بسیار معطر در مجاور تلنبار که همان مکان نگهداری نوغان میباشد جدا پرهیز میکنند چه بسا امکان کشته شدن همه کرمها شده که این خود فاجعه ای بس بزرگ و غیر قابل جبران در نزد روستائیان میباشد
فصل پرورش نوغان مصادف است با فصل برنجکاری که زمان زدن سموم آفات جهت جلوگیری از آفت زدن ساقه برنج میباشد در این فصل روستائیان کمال دقت در انجام این کار را دارند که مبادا باد سموم را نزدیک کرمهای ابریشم برد و ناخودآگاه باعث از بین رفتن آنان گردد
کرمها به مدت چهار هفته در آن مکان نگهداری ودر این مدت برگ توت جهت تغذیه آنها نیز همیشه آماده میباشد
در هفته آخرکرمها بطور باورنکردنی از برگ توت تغذیه میکنند پس ازاین دوره دیگر هیچ کرم ابریشمی از برگ توت استفاده نمیکنند چون آماده ساختن پیله میشوند
توجه =مواقعه ای کرم ابریشم بدلایل بیماری ویا همان مسایلی که در زمان نگهداری گفته شد امکان دارد کرم بیمار شده در اصطلاح شمالی " موخوص " میگویند در این زمان نوغان به رنگ کرم سیر تبدیل شده و میمیرد
یکهفته نیز بدین شکل سپری میشود تا کاملا کرمها داخل پیله جای میگیرند این پیله ها مکانی است که کرم ابریشم تبدیل به پروانه ابریشم میشوند
قبل از اینکه پروانه ها از پیله بیرون بیایند همسایه ها به کمک هم آمده تا پیله ها را پاک کرده تا آماده تحویل اداره نوغان داری گردد
کلمات کلیدی:
کشت برنج یکی از صنایع اقتصادی در ولیسه میباشد که از قدیم از نسلی به نسل دیگر به یادگار مانده هم به عنوان یک صنعت قدیمی و هم از نظر اقتصادی از اهمیت بسزائی برخوردار میباشد میخواهم صنعت برنجکاری سنتی ولیسه را بطور مختصر از ابتداء شرح بدهم .
ابتدا آماده سازی زمینی است که میخواهند درآینده کاشت برنج آنجا شروع شود
هر خانواری از ولیسه ابتداء مقداری" شلتوک " که در ولیسه به" جو"معروف است را از محصول سال قبل که مرغوب بوده البته (مقدار آن بستگی به اندازه متراژومقدار زمینی است که هر خانوارزیر کشت میبرد)
را داخل یک گونی کنفی ریخته وآن را داخل یک حوضچه آب میگذارد آب آن حوضچه باید از سطح گونیها بالاتر باشد و مدت آن هم به اندازه ای است که جو یا شلتوک آماده جوانه زدن بشود .بعد از آن گونی ها را از حوضچه بیرون میکشند وبا آب نیمه داغی که با کمی نمک در داخل آن حل شده باشد شستشو میدهند ودر یک جائی که باران آن را از بین نبرد روی هم ریخته و با گونی و پلاستیک روی آن را می پوشانند این عمل باعث میشود گرمای لازم به جهت جوانه زدن جو یا شلتوک مهیا گردد.
این عمل چند روزی بطول می انجامد پس از این مدت شلتوکها کاملا جوانه زده وآماده میشود به خزانه ویا به اصطلاح محلی به "تیم بیجار"یا " تیم خال" برده وروی آن را با پلاستیک بصورت یک سوله کوچک وطولی به ارتفاع یک متروبه طول 2 الی 8 متر ساخته شده ودور تا دور آن را میپوشانند این نیز چند روزی طول میکشد تا وقتی که کاملا نشاء رشد کرده وآماده کشت بشود
سپس پلاستیک را برداشته نشاء هارا از" تیم خال" یا خزانه برداشت نموده وبه زمین اصلی کشت میبرند در این قسمت زنان نقش اصلی را ایفا میکنند با یک سختی طاقت فرسا که واقعا سخت میباشد چه میشود کرد چون برنج از نامش که همان" بارنج" بودن است پیداست. ودر نتیجه عمل داشت شروع میگردد یک دوره (وجین )و(دوباره) {{منظور از( دوباره) همان تکرار وجین است که در شمال به کلمه (دوباره) معروف گردیده است}}. وجود دارد که در این عمل علفهای هرز از مزرعه کنده میشود تا برنج براحتی رشد کند به آب فراوان نیز نیاز دارد پس از چند ماه برنج رشد کافی کرده که به اصطلاح به زبان محلی "برنج بینی "یا همان درو برنج آغاز میشود که بعد از آن برنج بهمراه ساقه به انبار ویا (کندوج) برده تا کاملا ساقه ها خشک شده تا آماده خرمن بشود وپس از خرمن به شالیکوبی برده میشود تا تبدیل به برنج شده تا محصول وارد سبد خانوار گردد
کلمات کلیدی:
این صنعت وحرفه همچون کشت برنج ازقدیم نسل به نسل گشته تا کنون هم ادامه دارد مراحل نوغان داری بدین شرح است
در شروع فصل بهار تخم نوغان را از اداره نوغان داری خریداری میکنند تخم نوغان داخل یک جعبه های کوچک ده سانتی به مقدار بیست هزار تخم در یک جعبه تحویل نوغان دار میگردد خانواده های ولیسه ای هرکدام دارای یک باغ بزرگ درخت برگ توت که غذای اصلی کرم ابریشم میباشد دارند
تخم نوغان را داخل پارچه سفید وتمیزی میگذارند و در یک جایی که گرمای نه زیادباشد نگهداری میکنند تا لارو ها از تخم بیرون بیایند ابتدا لاروها به رنگ سیاه و خیلی شبیه مورچه میباشند
لاروها را از پوسته تخم با پر مرغ جدا سازی میکند چون پر مرغ نرم بوده وبه لاروها صدمه نمیرسانند
پس از چند روز لاروها کمی بزرگ شده ومیتوانند از برگهای نرم خرد شده توت استفاده کنند
دو هفته ای طول میکشد تا لاروها شکل کرم را به خود بگیرندونیز میتوانند از برگهای بزرگتر هم استفاده کنند
نام مکانی که کرم ابریشم را نگهداری میکنند به اصطلاح گیلکی" تلنبار" گفته میشود
اصولا تلنبار می بایستی نزدیک ویا داخل باغ برگ توت ساخته شود تا به برگ توت دسترسی داشته باشند
کرم ابریشم خیلی حساس بوده تا آنجا که یک فرد سیگاری نمیتواند در کنار آنان باشد بطوری که بوی سیگار برای کرمها سم کشنده میباشد در زمان فصل نوغان داری همسایگان از پختن غذلهای بسیار معطر در مجاور تلنبار که همان مکان نگهداری نوغان میباشد جدا پرهیز میکنند چه بسا امکان کشته شدن همه کرمها شده که این خود فاجعه ای بس بزرگ و غیر قابل جبران در نزد روستائیان میباشد
فصل پرورش نوغان مصادف است با فصل برنجکاری که زمان زدن سموم آفات جهت جلوگیری از آفت زدن ساقه برنج میباشد در این فصل روستائیان کمال دقت در انجام این کار را دارند که مبادا باد سموم را نزدیک کرمهای ابریشم برد و ناخودآگاه باعث از بین رفتن آنان گردد
کرمها به مدت چهار هفته در آن مکان نگهداری ودر این مدت برگ توت جهت تغذیه آنها نیز همیشه آماده میباشد
در هفته آخرکرمها بطور باورنکردنی از برگ توت تغذیه میکنند پس ازاین دوره دیگر هیچ کرم ابریشمی از برگ توت استفاده نمیکنند چون آماده ساختن پیله میشوند
توجه =مواقعه ای کرم ابریشم بدلایل بیماری ویا همان مسایلی که در زمان نگهداری گفته شد امکان دارد کرم بیمار شده در اصطلاح شمالی " موخوص " میگویند در این زمان نوغان به رنگ کرم سیر تبدیل شده و میمیرد
یکهفته نیز بدین شکل سپری میشود تا کاملا کرمها داخل پیله جای میگیرند این پیله ها مکانی است که کرم ابریشم تبدیل به پروانه ابریشم میشوند
قبل از اینکه پروانه ها از پیله بیرون بیایند همسایه ها به کمک هم آمده تا پیله ها را پاک کرده تا آماده تحویل اداره نوغان داری گردد
کلمات کلیدی: